Vertebrata

Vertebrata (vertebrates) boleh dibahagikan kepada lima (05) kumpulan, iaitu:

1. Ikan (fish)
2. Amfibia (amphibians)
3. Reptilia (reptiles)
4. Burung (birds)
5. Mamalia (mammals)

Ciri-ciri vertebrata adalah seperti berikut:

Ikan

• Hidup dalam air tawar atau laut.
• Badan ditutup dengan sisik dan sirip berlendir (slimy scales and fins).
• Sirip gunakan untuk berenang dan mengimbangi badan.
• Badan berbentuk torpedo (aerodinamik) untuk mengurangkan rintangan air.
• Bernafas melalui insang (gill).
• Berdarah sejuk (poikilothermic). Suhu badan berubah mengikut suhu persekitaran.
• Bertelur (lay eggs). Bertelur dengan banyak bagi meningkatkan peluang untuk persenyawaan.
• Persenyawaan (fertilisation) berlaku di luar badan, dimana sperma dan telur bersatu di luar badan ikan betina.
• Mempunyai garis deria (sensory line) untuk mengesan rangsangan luar (external stimuli).
• Terdapat beberapa ikan jenis terdiri dari tulang rawan (cartilaginous) seperti jerung.
• Sesetengah ikan mempunyai beg udara dalam badan untuk lebih mudah terapung.

Amfibia

• Boleh hidup di atas darat dan di dalam air.
• Mempunyai kulit yang lembap (moist) dan terdedah yang berfungsi sebagai organ pernafasan tambahan kerana gas meresap dengan mudah ke dalam sel-sel badan.
• Berdarah sejuk (poikilothermic).
• Bertelur. Bertelur dengan banyak bagi meningkatkan peluang untuk persenyawaan.
• Persenyawaan berlaku di luar badan.
• Berudu (tadpoles) bernafas melalui insang dan hidup dalam air manakala katak dewasa tinggal di atas tanah dan nafas melalui paru-paru serta kulit lembap (moist skin).
• Mempunyai selaput renang pada kaki untuk membantunya berenang.
• Tidak mempunyai telinga luar/cuping telinga.
• Contoh: katak, kodok, salamander, cicak.

Reptilia

• Mempunyai kulit yang kering dan bersisik (dry and scaly skin).
• Sisik melindungi badan reptilia.
• Bertelur.
• Persenyawaan berlaku dalam badan reptilia betina, dimana sperma dan telur bersatu di dalam badan reptilia betina.
• Berdarah sejuk (poikilothermic).
• Kebanyakannya mempunyai dua pasang kaki, kecuali ular.
• Bernafas melalui paru-paru (lungs).
• Mempunyai satu jenis gigi sahaja.
• Giginya tajam dan berbentuk kon.
• Tidak mempunyai telinga luar/cuping telinga.
• Contoh: buaya, kura-kura, penyu, cicak, ular.

Burung

• Tinggal di atas darat.
• Badannya dilindungi oleh bulu pelepah (feathers).
• Bulu pelepahnya adalah kalis air serta boleh memerangkap haba.
• Mempunyai sepasang sayap yang boleh laras, dari depan badan. Sayap membolehkannya terbang.
• Sesetengah burung boleh berenang, seperti itik dan penguin.
• Bertelur. Telurnya mempunyai cengkerang keras (hard shell).
• Persenyawaan berlaku di dalam badan.
• Berdarah panas (homoiothermic). Suhu badan kekal/tetap serta tidak berubah mengikut suhu persekitaran.
• Bernafas melalui paru-paru.
• Tidak mempunyai gigi, tetapi menggunakan paruh (beak) untuk mematuk (peck) makanan.
• Mempunyai kaki bersisik keras serta kuku tajam.
• Badannya berbentuk aerodinamik untuk mengurangkan rintangan udara semasa terbang.
• Contoh: burung kiwi, burung merpati, burung helang, burung kakak tua, burung penguin.

Mamalia

• Kebanyakkannya tinggal di atas darat, kecuali ikan paus dan ikan lumba-lumba yang tinggal di dalam air.
• Badan diliputi dengan rambut (hair) dan bulu (fur).
• Kulitnya mempunyai kelenjar peluh (sweat glands).
• Mempunyai cuping telinga.
• Berdarah panas.
• Mamalia betina mempunyai kelenjar susu bagi menyediakan susu untuk anaknya.
• Persenyawaan berlaku di dalam badan.
• Melahirkan anak dari rahim mamalia betina, kecuali platypus yang bertelur.
• Bernafas melalui paru-paru.
• Mempunyai pelbagai jenis dan bentuk gigi untuk fungsi yang khusus dan berbeza.
• Contoh: manusia, monyet, arnab, anjing, lembu, zirafah, ikan paus, kelawar.
• Beberapa jenis mamalia menunjukkan ciri-ciri yang luar biasa. Contohnya, kelawar mempunyai sepasang sayap, landak mempunyai bulu berduri, platypus bertelur serta mempunyai paruh seperti itik.